تسمه دینام (Serpentine Belt) با نام‌هایی مثل تسمه کولر یا تسمه هیدرولیک هم شناخته می‌شود. بیشتر افرادی که به‌نوعی از خودرو استفاده می‌کنند، حتی برای یک‌بار هم که شده، نام این قطعه را شنیده‌اند و با چالش‌ها و دغدغه‌هایی که می‌تواند در مورد تسمه دینام به وجود بیاید، برخورد داشته‌اند. در این مقاله می‌خواهیم در ابتدا با انواع تسمه مورد استفاده در خودروهایمان به‌خصوص تسمه دینام، آشنا شویم و پس از شناخت بهتر این قطعه، در مورد عواملی که باعث کاهش طول عمر تسمه می‌شوند و درنهایت تسمه را خراب می‌کنند، حرف می‌زنیم. از طرفی نیز باید عیوبی را که ممکن است برای تسمه پیش بیاید بشناسیم. شما با دانستن نکات و مطالبی که در ادامه باهم بررسی می‌کنیم، می‌توانید به‌راحتی طول عمر مفید تسمه دینام خودروی‌تان را افزایش دهید و از بروز خسارات ناشی از خرابی تسمه دینام جلوگیری کنید و حتی اگر مشکلی برای تسمه دینام خودرویتان پیش بیاید، تمام جوانب خرابی را برایتان توضیح داده‌‌ایم تا بتوانید نسبت به شرایطی که در آن قرار دارید بهترین تصمیم را بگیرید و از رسیدن خسارت بیشتر به خودرویتان جلوگیری کنید. به همین سادگی کلی در وقت و هزینه خودتان صرفه‌جویی کرده‌اید. با ما همراه باشید.

تسمه دینام چیست؟

در خودرو از تعدادی تسمه ازجمله تسمه تایم، تسمه دینام، تسمه کولر، تسمه هیدرولیک و … استفاده می‌شود. کار اصلی تسمه‌ها در خودرو، انتقال قدرت و ایجاد هماهنگی بین اجزا متحرک موتور است. به‌عنوان مثال تسمه تایم هم‌زمان با انتقال نیرو به میل‌سوپاپ، کار هماهنگی (تایمینگ) بین میل‌سوپاپ و میل‌لنگ را نیز انجام می هد. وظیفه تسمه دینام، تسمه کولر و … انتقال قدرت لازم برای کار کردن اجزایی مانند دینام (آلترناتور)، کمپرسور کولر، پمپ هیدرولیک و … است، به همین دلیل از تسمه‌های شیاردار و بعضاً وی شکل استفاده می‌شود، این در حالی است که در تسمه تایم از تسمه‌های دنده‌دار استفاده شده است.

در بسیاری از خودروها مثل پژو 405 با موتور XU7 از یک تسمه شیاردار برای انتقال نیرو به تمام اجزا مثل دینام (آلترناتور)، پمپ هیدرولیک، کمپرسور کولر و … استفاده می‌شود، اما در بعضی خودروها متناسب با طراحی موتور می‌تواند تسمه دینام، تسمه هیدرولیک، تسمه کولر و … مجزا باشند. به دلیل ساختار مشابه این دسته از تسمه‌ها، عیوب و نشانه‌های خرابی آن‌ها نیز باهم مشابه هستند. به همین دلیل در طول مقاله از کلمه تسمه برای انواع تسمه شیاردار استفاده کرده‌ایم.

در شکل زیر ساختار تسمه‌های شیاردار را می‌بینیم که به ترتیب از سطحه بیرونی به داخلی، از یک لایه‌ی پایه از جنس EPDM یا CR، نخ‌های از جنس پلی‌استر در طول تسمه، شیارهای تسمه از جنس EPDM یا CR و سطح شیار که می‌تواند لایه‌ای محافظ بر روی خود داشته باشد، تشکیل شده است.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

علائم و دلایل خرابی تسمه دینام چیست؟

از مهم‌ترین عوامل خرابی تسمه دینام هم‌راستا نبودن پولی‌های قرارگرفته در مسیر تسمه هست. از طرفی هم سفت یا شل بودن تسمه دینام یکی از علت‌های داغ شدن تسمه دینام است که شدیدا عمر تسمه را کم می‌کند. شل بودن بیش از حد تسمه جدای از موردی که گفته شد، احتمال این را هم دارد که تسمه تحت فشار از جای خودش دربیاید. آلودگی‌هایی مثل نشت روغن یا گریس روی تسمه و یا قرار گرفتن ذرات ریز مثل سنگ ریزه و … بین پولی ها و تسمه و یا حتی خیس شدن تسمه، باعث سریع‌تر شدن روند خراب شدن تسمه می‌شود. در ادامه 12 مورد از عیب‌های شایعی که برای تسمه پیش می‌آید را ذکر کرده‌ایم که با خودداری از عواملی که این عیوب را به وجود می‌آورند، می‌توانید عمر مفید تسمه خودرویتان را به راحتی افزایش دهید.

1. ترک‌های پراکنده بر روی دنده‌های تسمه دینام

این ترک‌ها در طول دنده‌های تسمه قابل‌مشاهده است و از ترک‌های بسیار ریز شروع به رشد می‌کنند. این نوع ترک‌ها در اثر دمای بالای محیط کاری و تنش‌های ناشی از خمش زیاد به وجود می‌آیند. ترک‌ها از قله دنده‌ها شروع به رشد می‌کنند و درنهایت به مرکز اتصال دنده به پایه تسمه می‌رسد. در صورت مشاهده ترک به فاصله‌ها کمتر از یک الی دو سانتی‌متر از هم به این معنی است که 80 درصد عمر تسمه گذشته است و زمان تعویض تسمه رسیده است. این روند کاملا وابسته به طراحی مسیر تسمه و جنس تسمه است و تنها راه به تاخیر انداختن این عیب استفاده از تسمه با کیفیت بالا است.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

2. کنده شدن قسمت‌هایی از دنده‌های تسمه دینام

در این مورد تکه‌های لاستیکی دنده‌ها از تسمه جدا می‌شوند و هرلحظه امکان پاره شدن تسمه وجود دارد. این اثر زمانی رخ می‌دهد که تعداد ترک‌های ذکرشده در مورد قبل در فاصله کمی از هم به وجود بیایند و درنهایت تکه‌ای از مواد لاستیکی دنده جدا شود. عامل اصلی این مورد نیز دمای کاری بالا، اتمام عمر مفید تسمه و تنش‌های موجود حین کارکرد تسمه است. در این مورد هم کیفیت تسمه بیشترین تاثیر را دارد و از سرد و گرمی ناگهانی تسمه مثل خیس شدن تسمه بعد از مدت طولانی کاری، خودداری کنید.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

3. ریزش دنده‌های تسمه دینام

مواد روی دنده‌های تسمه به داخل شیارها ریزش می‌کند و در آنجا به مرور زمان انباشته می‌شوند. برای این حالت تعدادی دلیل وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به هم‌راستا نبودن پولی‌ها، استفاده تسمه نو بر روی پولی‌های سوخته، نبود کشش کافی در تسمه و یا ترکیبی از این عوامل اشاره کرد. ریزش دنده‌ها بیشتر در خودروهای دیزلی به وجود می‌آید اما فقط به این دسته از خودروها محدود نمی‌شود. وقتی این حالت پیش می‌آید باعث لرزش و سروصدای تسمه می‌شود که باید تعویض شود اما حتماً باید قبل از نصب تسمه جدید از سلامت پولی‌ها و درست کار کردن تسمه سفت کن و در یک راستا بودن پولی‌ها مطمئن شوید.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

4. ساییدگی تسمه دینام

پشت تسمه صیقلی و حالتی لعاب‌دار پیدا می‌کند. در مواردی که آسیب شدیدتر است حتی الیاف و مغز تسمه هم نمایان می‌شود. این مورد وقتی وجود می‌آید که تسمه در مسیر حرکت با جسم خارجی در تماس باشد. امکان دارد عواملی مثل کشش نامناسب تسمه و ارتعاشات بین دو پولی بافاصله زیاد، در تسمه نیز باعث این آسیب بشود. برای حل این مشکل باید تسمه تعویض شود و کشش تسمه و سلامت تسمه سفت کن حتماً بررسی شود.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

5. جدا شدن دنده تسمه دینام

دنده تسمه بریده می‌شود و یا شروع به کنده شدن از پایه تسمه می‌کند. دلیل این عیب هم نصب نادرست تسمه است. به این صورت که یکی از دنده‌های تسمه در شیار پولی به‌درستی قرار نمی‌گیرد، به همین دلیل فشار زیادی به دنده وارد می‌شود و درنهایت باعث کنده شدن دنده تسمه می‌شود. در صورت مشاهده چنین عیبی مطمئن باشید که عمر تسمه به‌شدت کاهش پیدا کرده و سریعاً اقدام به تعویض تسمه کنید و در هنگام نصب از قرارگیری درست تسمه بر روی شیارهای پولی مطمئن شوید و موتور را روشن کنید، سپس موتور را خاموش کنید و سر باتری را جدا کنید و محل قرارگیری تسمه را دوباره بررسی کنید و مطمئن شوید از جای خود تکان نخورده باشد.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

6. دنده‌های نامتقارن تسمه دینام

شکل و قالب یک یا تعدادی از دنده‌ها با دیگر دنده‌ها متفاوت است و همین اختلاف شکل دنده باعث ایجاد صدا در هنگام کار تسمه می‌شود. دلیل این امر هم وجود شی خارجی مثل سنگ‌ریزه در شیار پولی است که باعث خوردگی در دنده تسمه می‌شود و این نامتقارنی را ایجاد می‌کند. این نوع از عیب بیشتر در خودروهایی که کاور محافظ تسمه ندارند رخ می‌دهد. برای رفع این عیب نیز تسمه باید تعویض شود و سلامت پولی‌ها نیز حتماً باید بررسی شود و در صورت امکان کاور محافظ برای تسمه نصب شود.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

7. نفوذ سنگ‌ریزه به بافت تسمه دینام

در این حالت فرورفتگی‌های ریزی بر روی تسمه به وجود می‌آید و در اطراف این فرورفتگی‌ها الیاف تسمه دچار سایش می‌شود. دلیل این موارد هم قرارگیری مواد ریزی مثل سنگ‌ریزه و … بین پولی و تسمه است. تفاوت این مورد با حالت قبلی در این است که ذرات مابین شیار تسمه و دنده پولی قرار می‌گیرند. این عیب نیز بیشتر در خودروهایی که کاور محافظ تسمه ندارند دیده می‌شود. برای حل این مشکل هم باید تسمه تعویض شود و سلامت پولی‌ها بررسی شود و در صورت امکان کاور محافظ هم نصب شود.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

8. آسیب‌دیدن بیرونی‌ترین دنده تسمه دینام

دیواره‌های جانبی تسمه می‌تواند حالتی لعاب‌دار پیدا کند و تا حد زیادی ساییده شود و دنده نیز جدا شود. در این حالت صدای قابل توجهی نیز می‌تواند به گوش برسد. در موارد بسیاری این حالت از خرابی، باعث کشیده شدن تسمه دینام به سمت تسمه تایم می‌شود که خسارات بسیاری را به وجود می‌آورد. عمده دلیل این عیب، هم‌راستا نبودن پولی‌ها است که نیروی حاصل از این هم‌راستا نبودن، باعث خارج شدن تسمه از روی پولی می‌شود. برای رفع این عیب، تسمه را عوض کنید و از هم‌راستا بودن پولی‌ها باهم و سلامت شفت‌های متصل به پولی‌ها مطمئن شوید.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

9. آغشتگی تسمه دینام به روغن یا گریس

سطح تسمه در این حالت پوسته‌پوسته، چسبناک و متورم می‌شود. روغن و گریس جزو مخرب‌ترین دشمنان ترکیبات لاستیکی هستند، به این صورت که باعث ضعیف شدن تسمه و حالتی اسفنجی مانند پیدا کردن بافت قطعات لاستیکی می‌شوند. وقتی تسمه دچار این مشکلات شد، نسبت به حالت عادی بیشتر در حین کار می‌لغزد و گرمای بیشتری تولید می‌کند به همین دلیل خیلی سریع‌تر خراب می‌شود. در این مورد ابتدا منبع نشت روغن یا گریس را رفع کنید، سپس پولی‌ها را تمیز و تسمه را عوض کنید.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

10. پاره شدن تسمه دینام

پارگی تسمه دینام به این صورت است که تسمه از جایی کاملاً متلاشی‌شده و حالت حلقه‌ای خود را از دست می‌دهد. دلیل این عیب می‌تواند ورود جسمی خارجی بزرگ به درون مسیر حرکت تسمه باشد. نصب نادرست تحت کشش زیاد با ابزار غیراستاندارد هم باعث می‌شود پس از مدتی تسمه پاره شود. از دلایل احتمالی دیگر هم می‌توان به اعمال بار ناگهانی مثل قفل‌کردن یکی از پولی‌ها اشاره کرد. برای رفع مشکل ابتدا تمام اجزا مرتبط با تسمه بررسی را بررسی کنید و از چرخش روان تمام پولی‌ها مطمئن شوید و جسم خارجی که احتمالا باعث پارگی تسمه شده است را خارج کنید و تسمه را با رعایت نکات نصب اصولی سر جای خودش نصب کنید.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

11. صدا دادن تسمه دینام

در این حالت صدای جیرجیر، جیغ زدن، ضربه زدن، تیک زدن یا آسیاب کردن از تسمه می‌آید. از دلایل این امر می‌تواند به عوامل زیادی اشاره کرد؛ ازجمله خیس شدن تسمه، خرابی پولی سر میل‌لنگ، تاب داشتن هر کدام از پولی‌ها و هم‌راستا نبودن اجزا و … . برای رفع این موارد نیز باید کل مجموعه را بررسی کنید و هر کدام از موارد گفته‌شده که تشخیص داده شد را رفع کنید.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

12. از بین رفتن مواد تسمه دینام در تسمه‌های EPDM

تسمه‌ها از موادی به نام کلروپرن ساخته می‌شوند که علائمی همچون ترک، جداشدگی و … را نشان می‌دهند، اما در تسمه‌های EPDM لزوماً این موارد قابل مشاهده نیستد درحالی‌که عمر مفیدشان به انتها رسیده است و هرلحظه احتمال خرابی تسمه وجود دارد. تسمه‌های EPDM دارای استحکام بیشتری هستند و در مقابل دماهای بالا نیز مقاومت بالاتری دارند و قابل اطمینان‌تر هم هستند. این نوع تسمه مثل لاستیک به‌ مرور زمان از ضخامتش کاسته می‌شود تا زمانی که دیگر قابل‌استفاده نیست. برای تشخیص اینکه آیا زمان استفاده از این نوع تسمه تمام‌شده است، بررسی چشمی بهترین نوع بررسی است، اما نباید مثل تسمه‌های دیگر انتظار عیوب ذکر شده در بالا را داشته باشید و باید ضخامت تسمه را  بررسی کنید تا مطمئن شوید که زمان تعویض تسمه رسیده است یا نه.

تسمه دینام و هر آنچه باید در مورد تسمه دینام دانست.

13. ریش ریش شدن تسمه دینام

در این حالت تسمه تا حدود زیادی متلاشی شده و از هم باز شده، اما پاره نشده است. علت اصلی این مشکل هم ضعف در طراحی و مواد اولیه‌ی تسمه است که توانایی مقاومت در برابر شرایط کاری تسمه را ندارد. بسیاری از تسمه های با کیفیت نیز پس از گذشت مدت طولانی از عمر مفیدشان می‌توانند تا حدودی ریش ریش شوند. به طور کلی جدای از کیفیت تسمه، نصب صحیح تسمه با سفتی مناسب و سلامت پولی‌ها و هرزگردها بسیار در طول عمر تسمه تاثیر دارند. تنها راه حل این مشکل هم تعویض تسمه است و حتما قبل از نصب تسمه جدید تمام پولی‌ها، هرزگردها و هم‌راستا بودنشان را بررسی کنید.

اگر تسمه دینام خراب شود چه می‌شود و چه باید چکار کرد؟

با هم دریافتیم که تسمه دینام یا هر یک از تسمه‎‌های شیاردار دیگر چقدر می‌تواند حساس، مهم و آسیب پذیر باشد. اما باز هم با رعایت نکات بالا اگر تسمه دینام، تسمه کولر و یا تسمه هیدرولیک خودرویمان پاره شود چه می‌شود و بهترین کاری که می‌توانیم انجام دهیم چیست؟ به این نکته باید توجه کنیم که در بعضی خودروها هر سه مجموعه دینام (آلترناتور)، کمپرسور کولر و پمپ هیدرولیک با یک تسمه کار می‌کنند و در بعضی خودروهای دیگر هر یک از این اجزا به وسیله تسمه مجزای خودش کار می‌کند و حتی می‌تواند دو به دو باهم از یک تسمه بهره ببرند؛ به همین دلیل در ادامه عیوبی که در صورت از مدار خارج شدن هر یک از مجموعه‌های ذکر شده، به وجود می‌آید را بیان کرده‌ایم. پس شما باید بدانید که کدام اجزای خودرویتان از یک تسمه استفاده می‌کنند تا بتوانید تشخیص دهید تسمه‌ای که دچار مشکل شده است بر روی کدام یک از دینام، کمپرسور کولر و یا پمپ هیدرولیک اثر می‌گذارد. در صورتی که تسمه خراب شده دو یا سه مجموعه را دربرگیرد، عیوب ذکر شده با هم جمع می‌شوند.

اگر تسمه دینام پاره شود بزرگترین مشکلی که پیش می‌آید این است که دیگر باتری شارژ نمی‌شود و اگر به حرکت ادامه دهیم، پس از مدتی موتور خودرو به کلی از کار می‌افتد و باید تسمه جدید بر روی خودرو نصب شود و یا به مکان مناسب بکسل شود. در این حالت تنها مشکلی که می‌تواند پیش بیاید این است که احتمال دارد پس از پاره شدن تسمه دینام، در اثر ادامه حرکت، باتری خودرو خراب شود. به همین دلیل اگر امکان بکسل یا نصب تسمه سالم وجود داشته باشد، از حرکت دادن خودرو خودداری کنید.

در صورتی که تسمه کولر پاره شود هیچ عیب جدی که باعث از کار افتادن خودرو شود به‌وجود نمی‌آید، تنها موردی که پیش می‌آید این است که دیگر نمی‌توانید در گرمای تابستان از خنکی کولر خودرویتان لذت ببرید.

با پاره شدن تسمه پمپ هیدرولیک هم در بیشتر خودروها، عیب خاصی پیش نمی‌آید و فقط در سرعت‌های پایین و در حالت سکون، فرمان خودرویتان بسیار سنگین می‌شود و پیچیدن فرمان به کار دشواری تبدیل می‌شود.

جمع‌بندی

در این مقاله با تسمه‌های شیاردار که به تسمه دینام، تسمه کولر و تسمه هیدرولیک هم معروف هستند آشنا شدیم. علل و علائم عیوبی که می‌تواند برای این دسته از تسمه‌ها پیش بیاید را بررسی کردیم و تا حدودی هم روش‌های نگهداری لازم را ذکر کردیم تا عمر مفید تسمه خودرویمان را افزایش دهیم. در نهایت هم به این پرداختیم که اگر به هر دلیلی تسمه خودرویمان دچار مشکل شد، خودرویمان با چه مشکلاتی روبرو می‌شود و اقدامات لازم برای جلوگیری از افزایش خسارت را بیان کردیم. امیدواریم با رعایت نکات ذکر شده آسوده خاطر، بیشتر از رانندگی با خودرویتان لذت ببرید.

لازم به ذکر است که این روزها پیدا کردن برندهای معتبر و اصلی تسمه دینام باکیفیت، در این آشفته بازاری که وجود دارد به کار سخت و طاقت فرسایی تبدیل شده است، به همین دلیل وب‌سایت ماشین‌پلاس این امکان را مهیا کرده است که بتوانید در خانه و محل کار خودتان با فشار دادن چند کلیک، بتوانید با خیال راحت و در اسرع وقت بهترین قطعات موجود در بازار را در کمترین زمان ممکن با بالاترین کیفیت در محل مورد نظرتان تحویل بگیرید. اگر احساس می‌کنید این مقاله برایتان مفید بوده است، برای حمایت بیشتر از ما، می‌توانید این مطلب را برای کسانی که دوستشان دارید بفرستید و ما را با نظرات مفیدتان در راستای بهبود کیفیت مقالات، یاری کنید.