اتومبیل به‌عنوان وسیله‌ای مکانیکی از صدها قطعه که هرکدام مشخصات و وظایف مختص به خود را دارند تشکیل‌شده است و شناخت هرکدام از قطعات در نگهداری صحیح آن و استفاده‌ی طولانی‌مدت تر از قطعات تأثیری مستقیم خواهد داشت، چراکه شناخت و دانش در خصوص قطعات خودرو موجب استفاده‌ی صحیح از قطعات و پرهیز از کارهایی که منجر به آسیب و خرابی قطعات می‌شود خواهد شد. شمع خودرو یکی از اجزای اصلی موتور خودرو است که نقش اصلی را در موتور احتراق خودرو بر عهده دارد و قطعه‌ای مصرفی نیز می‌باشد، در این مطلب کلیه‌ی موارد مربوط به این قطعه‌ی حیاتی با ریزترین نکات مربوط به آن را ذکر خواهیم کرد تا بیشتر با عملکرد و موارد مراقبت از آن آشنا شوید.

شمع خودرو چیست؟

یکی از اجزای اصلی و مهم که در موتور اتومبیل نقش مهمی را بر عهده دارد شمع خودرو می‌باشد که هرچند کوچک اما از اهمیت زیادی برخوردار است. شمع موتور خودرو بر روی سرسیلندر موتور قرار می‌گیرد و نقش مهمی را در احتراق موتور خودرو بر عهده دارد؛ بطور کلی این قطعه وظیفه ی انتقال جریان الکتریسیته از استارت به محفظه‌ی احتراق را بر عهده دارد. برای صورت گرفتن احتراق در محفظه‌ی احتراق خودرو سه عامل اصلی که اکسیژن سوخت و حرارت می‌باشد لازم‌اند؛ باتوجه به این که محل قرارگیری شمع بر روی سرسیلندر است، بر روی هر سیلندر هم با توجه به قدرت و نیاز موتور خودرو یک یا دو شمع قرار می‌گیرد که احتراق صورت گیرد و اتومبیل شروع به کار کند.

انواع شمع خودرو

شمع خودرو از لحاظ ساختار و طراحی انواع متفاوتی دارند. به همین دلیل در دسته بندی‌های مختلفی دسته‌بندی می‌شوند. از جمله جنس الکترودهای شمع، دمای کاری شمع، تعداد الکترودهای شمع، نوع پایه شمع و … که در ادامه به مهمترین انواع دسته‌بندی شمع اشاره می‌کنیم.

شمع خودرو و هر آنچه باید راجع به شمع خودرو بدانید!

انواع شمع خودرو

از لحاظ  دمای کاری

شمع‌ها متناسب با دمای کاری موتور و انتقال حرارت مورد نیاز از جنس‌ها و طراحی‌های متفاوتی در عایق حرارتیشان استفاده می‌شود. در بازار هم از این دیدگاه شمع‎‌ها به دو دسته سرد و گرم تقسیم می‌شوند. البته باید ذکر کنیم که دسته بندی از لحاظ دمای کاری شمع فقط به دو دسته سرد و گرم تقسیم نمی‌شود و شامل بازه‌ای است که در یک محدوده مشخص قرار دارد.

  • شمع سرد

این نوع شمع خودرو ظرفیت انتقال حرارت بالایی دارد و در آن از عایق حرارتی کوتاهی استفاده شده است تا سریع‌تر بتواند گرمای  موجود را به محیط و سرسیلندر منتقل کند. شمع سرد در موتورهایی که دور بالایی دارند و گرمای زیادی تولید می‌کنند و یا جهت استفاده در فصول گرم سال مناسب است چراکه مدت‌زمان کمتری گرما را در خود نگه می‌دارد و نقش مستقیمی در بهینه ساختن عملکرد موتور خودرو خواهد داشت.

  • شمع گرم

شمع گرم مدت‌زمان بیشتری گرما را در خود نگه می‌دارد که در صورت ورود هوای بسیار سرد به موتور، هم چنان بستر جرقه‌زنی و احتراق فراهم است. این نوع شمع بهتر است در فصول سرد سال و برای اتومبیل‌هایی با دور پایین موتور مورداستفاده قرار گیرد.

از لحاظ جنس الکترود

  • شمع نیکلی

شمع نیکلی با استفاده از آلیاژ نیکل آبکاری شده است که مزیت آن در مقایسه با سایر شمع‌های دیگر این است که با گریپاژ کردن آن درموتور خودرو مواجه نخواهید شد و به‌علاوه در برابر حرارت 1000 درجه‌ی سانتی‌گراد هم مقاوم است. از دیگر مزیت‌های این نوع شمع می‌توان به عدم رسوبات کربنی در شاسی شمع موتور اشاره کرد. عمر مفید شمع‌های نیکلی 20 هزار کیلومتر است و مصرف سوخت بیشتری هم در مقایسه با انواع دیگر شمع موتور دارد که به دلیل وجود الکترودهای مثبت تخت در این نوع شمع‌ها هست.

  • شمع سوزنی

در این نوع شمع الکترود مثبت تخت نیست و به شکل سوزنی است که در زمان جرقه زدن در راستای سیلندر و دقیق تر از شمع های معمولی جرقه خواهد زد. شمع های سوزنی بازده موتور خودرو را تا حد قابل توجهی افزایش خواهند داد و تاثیری مستقیم در کاهش آلاینده های زیست محیطی دارند به علاوه از لحاظ اقتصادی هم مقرون به صرفه هستند چراکه 5 برابر انواع شمع های موتور عمر خواهند کرد. شمع های سوزنی از دو نوع آلیاژ ساخته می شوند که هر کدام خواص و مشخصات مختص به خود را دارند که عبارتند از:

    • شمع پلاتینیومی

شمع‌های ساخته‌شده از آلیاژ پلاتینیوم مقاومتی حدود 2500 درجه‌ی سانتی‌گراد دارند که با این وجود حتی در دور بالای موتور هم با افت فشار ولتاژ مواجه نخواهید بود. عمر مفید این نوع آلیاژ 100 هزار کیلومتر است و علت دوام آن مقاومت زیاد این فلز در برابر خوردگی و حرارت هست.

    • شمع ایریدیومی

این نوع شمع به دلیل بهره‌مند بودن از الکترود مثبت سوزنی و الکترود منفی پلاتینی دقیق‌ترین و سریع‌ترین جرقه‌زنی در بین انواع شمع‌ها را دارد. شمع‌های ایریدیومی در برابر دمای تا 4000 درجه‌ی سانتی‌گراد مقاومت دارند و به دلیل مقاومتی که دارند تا 150 هزار کیلومتر عمر مفید خواهد داشت.

از لحاظ تعداد الکترود

  • شمع چند الکترودی

طبق باور عموم مردم شمع‌های چند الکترودی یا چند پلاتینیومی شتاب خودرو را افزایش خواهند داد چراکه تصور می‌کنند که به‌طور هم‌زمان چند پلاتین جرقه خواهند زد. اما واقعیت امر این است که جریان الکتریسیته کوتاه‌ترین مسیر را برای جرقه‌زنی انتخاب می‌کند و تنها از یک الکترود جرقه‌زنی صورت می‌گیرد. تفاوت شمع‌های چند الکترودی با شمع تک پلاتین این است که در صورت گرم شدن یکی از پلاتین‌ها، عمل جرقه‌زنی از پلاتین دیگر صورت خواهد گرفت که از استهلاک و خراب شدن شمع موتور پیشگیری می‌نماید و مدت‌زمان بیشتری در مقایسه با شمع‌های تک پلاتین عمر خواهد کرد.

اجزای شمع خودرو

قطعه‌ی مذکور باوجود نقش مهمی که بر عهده دارد ظاهری کوچک هم دارد که از چند جزء ساخته‌شده است و با توجه به نوع آن با استفاده از آلیاژهای مقاوم‌تر آبکاری خواهد شد. اختلال در هر یک از اجزای شمع، عملکرد آن را مختل خواهد کرد و با توجه به نوع ساختاری که دارد نحوه‌ی عملکرد آن مشخص می شود.

شمع خودرو و هر آنچه باید راجع به شمع خودرو بدانید!

اجزای شمع خودرو

  • اکترود مثبت: الکترود مثبت الکتریسیته را به کمک ترمینال به محفظه ی احتراق می رساند، جنس قسمت مذکور از نیکل، منگنز و … است چراکه در برابر حرارت مستقیم قرار می گیرد و لازم است که از مقاومت کافی برخوردار باشد.
  • الکترود منفی: این قسمت به بدنه متصل است و غالبا از جنس نیکل کروم ساخته می شود.
  • عایق چینی: غالبا از جنس آلومین ساخته می شود و لایه ای سفید رنگ است که از جذب آلودگی توسط عایق جلوگیری می کند.
  • بدنه ی شمع: بدنه ی شمع ابزاری فولادی است برای اتصال شمع به سر سیلندر.
  • واشر: واشر که متصل به بدنه ی شمع است و وظیفه ی جلوگیری از نشت هوا و سوخت به خارج از محفظه را برعهده دارد.
  • پایه ی شمع (رزوه): رزوه بر روی سرسیلندر قرار می گیرد و شمع را بر روی سر سیلندر ثابت نگه خواهد داشت.
  • ترمینال: ترمینال از عایق بیرون می زند و ناقل قوی الکتریسیته می باشد.
  • گپ: فاصله ی بین الکترود مثبت و منفی را گپ می گویند که باتوجه به فاصله ی معین شده میزان بزرگ و کوچک بودن جرقه متفاوت خواهد بود.

شمع خودرو چگونه کار میکند؟

می‌دانید که برای ایجاد جرقه نیاز به انرژی الکتریسیته است که کوئل این جریان را به کار خواهد انداخت و ولتاژ برق را از باتری خودرو دریافت کرده و به شمع موتور منتقل می‌کند که در این مرحله الکترودهای مثبت و منفی ساختار گازهای محفظه‌ی احتراق را تغییر می‌دهد و به‌اصطلاح گازهای موجود در محفظه را یونیزه می‌کند (رسانا می‌شوند) سپس با رسانا شدن گازهای داخل محفظه‌ی احتراق و عبور الکتریسیته از الکترون‌ها فضای ایجاد جرقه در گپ را فراهم کرده و شمع خودرو جرقه می‌زند و هم‌زمان با استارت زدن خودرو این عمل صورت خواهد گرفت. لازم به ذکر است که میزان بزرگ و کوچکی جرقه به فضای داخل محفظه‌ی احتراق، نوع شمع و ترکیب سوخت و هوا در داخل سیلندر بستگی دارد.

علائم خرابی شمع خودرو

همان‌طور که می‌دانید شمع موتور قطعه‌ای مصرفی است که پس از عمر مفید آن لازم است حتماً تعویض گردد چراکه با مختل شدن عملکرد شمع عملکرد اتومبیل به‌کلی مختل خواهد شد. با پیمودن مسافت زیاد اگر موتور خودرو و سپس شمع، با مشاهده‌ی هرگونه تغییر رنگ غیرعادی، شکستگی و وجود بنزین بر روی بدنه‌ی شمع باید بدانید که زمان تعویض آن فرارسیده است. در صورتی هم که زمان تعویض قطعه را فراموش کرده‌اید با بروز نشانه‌هایی از تعویض آن می‌توانید تشخیص دهید که نیاز به تعمیر و یا تعویض شمع موتور خودرو است؛ از نشانه‌های خرابی این قطعه‌ی مهم می‌توان به عدم استارت خوردن خودرو، کاهش شتاب خودرو که در اثر کاهش توان الکترود مثبت رخ می‌دهد اشاره کرد.

عمر شمع خودرو چقدر است؟

عمر مفید انواع شمع‌ها با توجه به جنسی که دارند متفاوت است که باید پس از پیمودن مسافت موردنظر تعویض گردد. عمر مفید انواع شمع‌ها با توجه به مواد اولیه‌ای که در ساخت آن‌ها استفاده‌شده است از 20 تا 150 هزار کیلومتر متفاوت است.

شایان‌ذکر است که دارندگان خودرو قبل از خرید شمع خودرو علاوه بر مقرون‌به‌صرفه بودن آن لازم است که حتماً نوع شمع را که متناسب با موتور خودرو باشد بررسی و انتخاب کنند، علاوه بر آن زمان تعویض را هم به خاطر داشته باشند که قبل از بروز خرابی و آسیب رسیدن به سایر قطعات و یا افزایش آلاینده‌های زیست‌محیطی اقدام به تعویض نمایند.

سخن آخر

در این مطلب با بررسی دقیق ساختار، عملکرد، محل قرارگیری و استفاده ی صحیح و علائم خرابی شمع خودرو شما را با عملکرد این قطعه آشنا کردیم که مسلما پس از خواندن این مقاله مسلما بهتر با نحوه کارایی و انواع آن متناسب با موتور خودرو آگاهی بیشتری را کسب خواهید کرد و قطعا این موارد برای افرادیکه آشنایی کافی با این قطعه را ندارند کاربردی خواهد بود.